🪼 Ses Bilgisi Kaçıncı Sınıf Konusu

. SES BİLGİSİ SES OLAYLARITÜM KONUSes1-İşitme organımız tarafından algılanan titreşimlere “ses” denir.2-Akciğerlerden gelen havanın ses yolunda oluşturduğu titreşime “ses” denir.3-Ses, dilin işlevli en küçük yazıdaki karşılığına “harf” denir.2-Harfler, sesleri karşılayan kullanılan tüm harflerin sıralanmış şekline “alfabe” denir.2-Harflerin sistemli olarak yer aldığı tabloya “alfabe” denir.3-Bir dildeki harflerin belirli bir sıraya dizilmiş bütününe “alfabe” Alfabesi29 harften oluşur.Türkçede sesler, ünlüler ve ünsüzler olmak üzere iki ana gruba ayrılır.8 sesli ünlü harf a, e, ı, i, o, ö, u, ü21 sessiz ünsüz harf b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z-BAZI GENEL KURALLARTürkçede ilk heceden sonraki hecelerde “o, ö” harfleri Operatör, RadyoTürkçede kelime kökünde iki ünlü yan yana Taassup, Şair, Şiir, FuarTürkçe kelime kökünde aynı iki ünsüz yan yana Sıhhata-Kökeni Türkçe olan kelimelerin sonunda b, c, d, g ünsüzleri anlam farkını belirtmek üzere ad, od, sac gibi birkaç kelimenin yazılışında bu kurala uyulmazad isim / at binek hayvanıod ateş / ot bitkisac yassı demir / saç kılb-Hac, şad, yâd gibi birkaç örnek dışında, alıntı kelimelerin özgün biçimlerinin sonlarında bulunan yumuşak ünsüzler sertleştirilerek kullanılırkitap banaSen-e > sana-ÜNLÜ DÜŞMESİSesli Düşmesi Hece Düşmesi Ünlü Aşınması Ses DüşmesiBazı kelimelerde, ek aldıklarında ya da bileşik kelime oluşturduklarında ünlü düşmesi görülürAğız / ağzıAkıl / aklıAlın / alnıBağır / bağrımBeniz / benziBeyin / beynimizBoyun / boynuBöğür / böğrümBurun / burnuEmir / emriGeniz / genziGöğüs / göğsünGönül / gönlünüzKarın / karnıKayın / kaynı Oğul / oğluSabır / sabrı Vakıf / vakfı -Çevir- / çevrilDevir- / devrilSavur- / savrul Kavur- / kavrul Sıyır- / sıyrık Ayır- / ayrıntı Uyu- / uyku-Sarı / sararmak Oyun / oynamak Yumurta / yumurtlamakSızı / sızlamak Koku / koklamakİleri / ilerlemek-Emir / emretmek Sabır / sabretmek Kahır / kahretmek Keşif / keşfetmek-Kahve altı – Kahvaltı Pazar ertesi – Pazartesi Cuma ertesi – Cumartesi Kayın ana – Kaynana Ne asıl – Nasıl Ne için – NiçinSütlü aş – SütlaçNot “İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı” gibi sözler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmezİçerde > Yanlış Doğrusu > içerideDışardan > Yanlış Doğrusu > dışarıdanİlerde > Yanlış Doğrusu > ilerideŞurda > Yanlış Doğrusu > şuradaBurda > Yanlış Doğrusu > buradaOrda > Yanlış Doğrusu > oradaYukarda > Yanlış Doğrusu > yukarıdaAşağda > Yanlış Doğrusu > aşağıdaNot Ünlüyle başlayan ek aldıklarında vurgusuz orta hecesindeki dar ünlüsü düşen kelimelerle oluşturulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar ünlüsü düşmezAğız ağızaBurun burunaKoyun koyunaOmuz omuzaDevirden devireNesilden nesileOğuldan oğulaŞehirden şehireNot “iken, idi, imiş, ise” ek eylemleri bitişik yazılırken ünlü düşmesi yaşanırGidecekti / gidecek idiYazıyormuş / yazıyor imişNot “ile” sözcüğü bitişik yazıldığı durumlarda ünlü düşmesi yaşanabilirBizimle / bizim ileArabayla / araba ile-ÜNLÜ TÜREMESİSesli Türemesi Ses TüremesiBazen bir sözcükle, bir ek yan yana gelirken sözcük ve eke ait olmayan bir ünlü ortaya çıkabilir. Bu olaya ünlü türemesi / azıcık Genç-cik / gencecik Dar-cık / daracıkBir-cik / biricik Gül-cük / gülücük Öp-cük / öpücükNot Pekiştirme yapılırken de ünlü türediği / yapayalnızSap-sağlam / sapasağlam-ÜNSÜZLERİN NİTELİKLERİSESSİZ HARFLERİN NİTELİKLERİSes yolunda bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir.Dilimizde yirmi bir ünsüz vardırb, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, zÜnsüzler ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre iki gruba ayrılır1. Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlereyumuşak ötümlü, tonlu ünsüzler adı verilirb, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z2. Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzleresert ötümsüz, tonsuz ünsüzler denirç, f, h, k, p, s, ş, tSert Ünsüzler f, s, t, k, ç, ş, h, p fıstıkçı şahapSüreksiz Sert Ünsüzler k, t, ç, p ketçap- ÜNSÜZ SESSİZ UYUMUDilimizde sert ünsüzle biten kelimeler sert ünsüzle başlayan ekler alıraç-tı, aş-çı, bak-tım, bas-kı, çiçek-ten, düş-kün, geç-tim, ipek-çi, seç-kin, seç-ti, süt-çüYumuşak ünsüzle biten kelimeler ise yumuşak ünsüzle başlayan ekler alıral-dı, an-dı, bil-gi, del-gi, göz-cü, ver-di, yol-da-ÜNSÜZ BENZEŞMESİSessiz Benzeşmesi Sert Ünsüz Benzeşmesi Ünsüz SertleşmesiTürkçe kurallara göre; sert ünsüz bir harften fıstıkçı şahap sonra ünsüzle başlayan bir ek gelecekse, ekin başındaki ünsüz “sert ünsüze” à seçkinSus-gun à suskun Kitap-da à kitapta Toprak-dan à topraktanÇalış-dı à çalıştı Çalış-gan à çalışkanSimit-ci à simitçiKüs-dü à küstü4-de à 4’teNot Bu kurala uyulmaması aynı zamanda yazım yanlışı kabul “-cağız” ve “-gen” ekleri bu kurala > DoğruÜçgen > DoğruEK BİLGİDudak Ünsüzlerinin BenzeşmesiTürkçede "n" ünsüzü ile biten bir heceden sonra "b" ile başlayan bir hece gelmez.Bu durumlarda dudak ünsüzlerinden "b" sesi kendisinden önceki "n" sesini "m" sesine > saklambaç Dolanbaç > dolambaç Kanbur > kamburCanbaz > cambaz Sünbül > sümbül Çarşanba > çarşambaCınbız > cımbız Çenber > çember Konposto > komposto-SERT ÜNSÜZ YUMUŞAMASISert Sessiz Yumuşaması Ünsüz Değişimi “p,ç,t,k” harfleri ile biten bir kelimeden sonra ünlü ile başlayan bir ek getirilirse; “p,ç,t,k” harfleri “b,c,d,g,ğ” ye / yurdu Kanat-ı / kanadı Bilek-i / bileği Renk-i / rengiGüç-ü / gücü Kitap-ı / kitabı Ağaç-a / ağaca Kap-a / kabasebep / sebebi, bant / bandı, bent / bendi, cilt / cildi, etüt / etüdü, metot / metodu, standart / standardı, ahenk / ahengi, hevenk / hevengi, kelep / kelebi,kazanç / kazancı, geçit / geçidi, başak / başağı, bıçak / bıçağıUYARI Sonlarındaki ünsüzleri yumuşamayan kelimeler de vardırAnıt / anıtıBulut / bulutuKanıt / kanıtıÖlçüt / ölçütüAhlak / ahlakınCumhuriyet / cumhuriyeteDevlet / devletiMillet / milletiEvrak / evrakıHukuk / hukukuİttifak / ittifakaPaket / paketiSepet / sepetiŞefkat / ŞefkatinizTank / tankıTaşıt / taşıtıAnlat / anlatımYanıt / yanıtıNot Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri iki ünlü arasında korunurak / akı, at / atı, bük / bükü, ek / eki, et / eti, göç / göçü, ip / ipi, kaç / kaçıncı, kök / kökü, ok / oku, ot / otu, saç / saçı, sap / sapı, suç / suçu, süt / sütü, şart / şartıUYARI Tek heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşayan kelimeler de vardırbut / budu, dip / dibi, gök / göğü, kap / kabı, kurt / kurdu, uç / ucu, yurt / yurduNot Özel isimlerde, bu kural, yazı dilinde / Tokat’ı-ÜNSÜZ DÜŞMESİSessiz Düşmesi Ünsüz Aşınması Ses Düşmesi* “ -k ” ile biten bazı sözcükler ek aldıklarında “ -k ” sesi düşerKüçük-cük / küçücük Yumuşak-cık / yumuşacıkYüksek-l-mek / yükselmek Alçak-l-mak / alçalmakÇabuk / çabucak Ufak / ufalmak Kalk-dır / kaldırMinik-cik / minicik Seyrek-el / seyrelmekNot Bazı bileşik sözcüklerin oluşumunda ünsüz düşmesi meydana / üsteğmenAst-teğmen / asteğmenEK Ad-daş / adaş-ÜNSÜZ TÜREMESİSessiz Türemesi Ses TüremesiArapçadan dilimize giren ve özgün biçimlerinde sonunda ikiz ünsüz bulunan kelimeler Türkçede tek ünsüzle kullanılır. Bu kelimeler ünlüyle başlayan ek veya yardımcı fiille kullanıldıklarında sondaki ünsüz ikizleşirHak-ı / hakkıHis-i / hissiRet-i / reddiŞer-i / şerriTıp-ı / tıbbıZam-ı / zammıZan-ı / zannıAf / affetmekHis / hissetmekZan / zannetmekHal / hallolmak Not Bileşik fiiller oluşurken ses düşmesi ya da ses türemesi yaşanıyorsa, sözcükler mutlaka bitişik HARFLERİKoruyucu Ünsüzler Y,Ş,S,N YAŞASINTürkçede iki ünlü yan yana gelmediği için, ünlü ile biten bir sözcüğe, ünlü ile başlayan bir ek getirileceği zaman araya kaynaştırma harfleri y,ş,s,n Su-y-u İki-ş-er Yedi-ş-erBaba-s-ı Kuzu-s-u O-n-uBu-n-a Araba-n-ınNot Kaynaştırma harflerinin iki ünlü arasında olmadan da kullanımı Aşağıdaki sözcüklerde kaynaştırma ünsüzü kolun – a-ULAMAÜnsüzle biten bir sözcükten sonra, ünlüyle başlayan bir sözcük gelmesiyle Araya virgül gelmesi halinde ulama eve gitti. Ulama yoktur.-ÜNLÜ UYUMLARIBÜYÜK ÜNLÜ UYUMU Kalınlık-İncelik1-Bir sözcükte, ilk hecedeki ünlü harf kalın ise,diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olmalıdır.2-Bir sözcükte, ilk hecedeki ünlü harf ince ise,diğer hecelerdeki ünlüler de ince ı, o, u > a, ı, o, u ya da e, i, ö, ü > e, i, ö, üadım, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, kırlangıçTürkiye, beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzükNot Büyük ünlü uyumuna aykırı olan Türkçe sözcükler de vardır.Bazı Türkçe sözcükler, zamanla ses değişikliğine uğrayarak büyük ünlü uyumu dışına à Anne Karındaş à KardeşAlma à Elmakangı → hangidahi, hani, inanmak, şişmanNot Alıntı yabancı dillerden dilimize giren sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmazahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, otomatik, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret, telefon, sinema, şikayet, mektup, istasyonNot Bitişik yazılan birleşik sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmazaçıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeliNot Tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu “-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor” ekleri büyük ünlü uyumuna uymazakşam-leyin, bakla-gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor “-daş -taş” eki bazı kelimelerde büyük ünlü uyumuna uymazdin-daş, gönül-daş, meslek-taş, ülkü-daş “-ki” aitlik eki büyük ünlü uyumuna uymazakşamki, duvardaki, karşıki, onunki, yarınki, yoldakiNot Son ünlüleri kalın sıradan olmasına karşın son sesleri ince söylenen bazı alıntı kelimeler ince ünlülü ekler alıralkol/alkolü, hakikat/hakikati, helal/helalimiz, idrak/idrakimiz, kabul/kabulü, kontrol/kontrolü, protokol/protokole, saat/saate, sadakat/sadakati, santral/santraller-KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU Düzlük – YuvarlaklıkKural-1 Bir sözcükte, önceki hecede düz ünlü harf varsa, sonraki hecede de düz ünlü e, ı, i à a, e, ı, iKural-2 Önceki hecede yuvarlak ünlü harf varsa, sonraki hecede;ya dar-yuvarlak,ya da düz-geniş ünlü ö, u, ü à ya “a,e” ya da “u,ü”Önemli NotKüçük ünlü uyumunda hece hece ilerlemek esastır.Bir başa, bir sona bakılmaz.Yani sözcüğün ilk ünlüsüyle son ünlüsü > u’dan sonra a, a’dan sonra ı > o’dan sonra a, a’dan sonra ı örneklerGelenek, eskimiş, izleyici, kayalık, umutsuz, üzüntü, sulak, köpek, anlaşmalı, bilek, çilek, ısırmak, ılıklaşmak, kayıkçı, seslenmek, yeşil; boyunduruk, börekçi, çocuk, güreşmek, ocakçı, odun, özlemek, sürmek, vurmak, yoklamak, yorgunluk, yumurta, yüreksizNot Küçük ünlü uyumuna aykırı Türkçe kelimeler de vardıravuç, avurt, çamur, kabuk, kavuk, kavun, kavurmak, kavuşmak, savurmak, yağmurNot Küçük ünlü uyumu, alıntı kelimelerde aranmazaktör, alkol, bandrol, daktilo, kabul, doktor, muzır, mühim, mümin, müzik, profesör, radyo, vakurNot “-yor” eki küçük ünlü uyumunu “-ki” aitlik eki küçük ünlü uyumunu bozar.Yalnızca birkaç örnekte küçük ünlü uyumuna uyarbugünkü, dünkü, öbürkü içinde bir hecenin, cümle içinde bir sözcük ya da sözcük grubunun diğerlerine göre daha baskılı, kuvvetli söylenmesine “vurgu” denir.2-Sözcüklerde ve sözcük öbeklerinde bazı hecelerin, cümlenin bütününde de bazı sözcüklerin diğerlerine göre daha yüksek tonda seslendirilmesine “vurgu” VURGUSUSözcüğü oluşturan hecelerden birinin diğerlerine göre daha baskılı söylenmesine sözcük vurgusu Türkçe sözcüklerde vurgu genelde son çocuk, büyük, yakınNot Coğrafi isimlerde vurgu genelde ilk hecede Bazı zarflarda ve bağlaçlarda vurgu ilk sonra, şimdi, şöyle, ayrıca, belki, yahut, yalnızNot Pekiştirilmiş sözcüklerde ve ünlemlerde vurgu ilk yemyeşil, simsiyahaferin, maşallah, eyvahNot Olumsuzluk eki -ma / -me vurguyu kendinden önceki heceye “ki, de” bağlaçları ve “mi” soru eki vurguyu kendinden önceki sözcüklere mi?Okudun mu?Evimiz de….Kardeşim de…Çalışmadım kiGörmedi kiNot Sözcük ek aldıkça, vurgu son eke doğru Türkçe dersinin göreceli kolay konularından birisi olan 7. Sınıf Ses Bilgisi konusunu inceleyeceğiz. Sitemizde sizler için özel olarak hazırlanmış ders notlarımız ile bu konuyu anlamanızı güçlendirecek geçmiş yıllarda çıkmış sınav soruları hakkında fikir edinebileceksiniz. Siz öğrencilerimize tavsiyemiz, konu ne olursa olsun test çözerek öğrendiklerinizi pekiştirmenizdir. Bu amaca yönelik Türkçeci Mobil uygulamamızda tüm konular için hazırlanmış özel testler yer almaktadır. Uygulamamız hakkında geniş bilgi bu Sınıf Ses Bilgisi konusunun sonunda aşağıdaki kazanımları elde edecek ve aşağıda yer alan soruların cevaplarına ulaşmanızı ünlü uyumuna uymayan ekler nelerdir? Büyük ünlü uyumunu bozan ekler nelerdir?Büyük ünlü uyumu aranmayan durumlar ve sözcükler nelerdir?küçük ünlü uyumu kuralı nedir? Küçük ünlü uyumuna uymayan sözcükler nelerdir?Küçük ünlü uyumu aranmayan durumlar ve sözcükler nelerdir?Küçük ünlü uyumu ile büyük ünlü uyumu arasındaki fark nedir?Ünlü düşmesi nedir? Birleşik ve türemiş kelimelerde ünlü düşmesi nasıl oluşur? Ünlü düşmesi nasıl meydana gelir?Ünlü türemesi nedir? Ünlü türemesi nasıl bulunur? Ünlü türemesi nasıl olur?Ünlü daralması nedir? Ünlü daralmasına örnek ve aykırılıklar nelerdir?Ünlü değişimi nedir ve ünlü değişiminin diğer adı nedir?Konu İçeriği1 Ses Bilgisi2 Türkçenin Büyük Ünlü Büyük Ünlü Uyumuyla İlgili Aykırı Küçük Ünlü Ünlülerle İlgili Ses Ünlü Ünlü Ünlü Ünlü Ünlülerle İlgili Diğer Özellikler3 Çözümlü Örnek Sınav Soruları7. Sınıf Ses Bilgisi konusunu aşağı yer başlıklarda inceleyeceğiz. Bildiğiniz konuları doğrudan atlayabilir ve konu başlıkları arasında hızlıca geçiş yapabilirsiniz. Ayrıca dersimizi, word ortamında ya da pdf ortamına aktararak çalışma kağıdı olarak da insanın çıkardığı seslerden doğan, insanlar arasındaki iletişimi sağlayan bir araçtır. Yani dilin temel öğesi Dilin en küçük yolu Akciğerden başlayıp ağzın ve burnun dışına kadar uzanan yolun bilgisi Bir dildeki seslerin özelliklerini, diziliş kurallarını, ses olaylarını inceleyen dil bilgisi bilgisi bir dilin yazılı ve sözlü kullanımının doğru olmasına yardımcı olur. Bu dil bilgisi alanı, dilin ses özelliklerini incelediği için, yazım imlâ kurallarının belirlenmesini de Seslerin yazıdaki abece; bir dildeki sesleri gösteren harflerin bir sıraya göre dizilmiş bütünüdür. Bugün kullandığımız Türk alfabesi 1353 sayılı yasa ile kabul edilmiştir. Alfabemizde yer alan “ç, ğ, ı, ö, ş” harfleri başka hiçbir alfabede yoktur. Türkler, günümüzde kullandığımız alfabeden önce sırasıyla Göktürk, Uygur ve Arap alfabelerini SesleriTürkçede 29 ses ve bu sesleri gösteren 29 harf vardır. Türkçede sözcük içinde söylenemeyen hiçbir ses yoktur. Türkçe sözcükler genel olarak söylendikleri gibi yazılır. Bu durum, Türkçenin yazımını sesler, çıkış özelliklerine göre iki bölümde incelenir ünlüler ve yolunda hiçbir engele uğramadan ve başka bir sesin yardımına gereksinme duymadan çıkan seslere ünlü sekiz ünlü a-e-ı-i-o-ö-u-ü vardır. Bunlar çıkış yerlerine göre dilin, dudakların, alt çenenin durumuna göre farklı özellikler gösterir ve şöyle sınıflandırılır DüzYuvarlakGenişDarGenişDarKalınaıouİnceeiöüÖrnek Sınav SorusuAşağıdaki sözcüklerden hangisi dar-yuvarlak ünlülerden oluşmuştur?AÇocuklarımızB BinicilikC KuruntuluD EvlerindeÇözüm A ve D seçeneklerindeki sözcüklerde değişik özellikteki ünlüler bir aradadır. B seçeneğindeki ünlülerin tümü dar-düzdür. C seçeneğindeki sözcükte yer alan “u” ünlüsü dar-yuvarlaktır. Doğru seçenek C’ Ünlü UyumuSözcüklerdeki ünlülerin kalınlık-incelik yönünden gösterdikleri uyuma büyük ünlü uyumu kurala göre, Türkçede bir sözcükteki ünlülerin tümü ya kalın ünlü olmalı ya da ince ünlüağaçlık, salıncak, kuralcı, bolluk… Her sözcük yalnızca kalın ünlülerden oluşmuş, dört sözcükte de büyük ünlü uyumu vardır.ekmekçi, özgürlük, öğretmen, incelik… Her sözcük yalnızca ince ünlülerden oluşmuş, dört sözcükte de büyük ünlü uyumu vardır.bahçe, sandalye, kitap, telefon… Aynı sözcükte hem kalın hem de ince ünlü bulunduğu için bu sözcüklerde büyük ünlü uyumu yoktur.Büyük Ünlü Uyumuyla İlgili Aykırı DurumlarTürkçe oldukları hâlde, zaman içinde geçirdikleri değişim sonucu büyük ünlü uyumuna uymayan çok az sayıda sözcük vardıranne ana, elma alma, kardeş karındaş, hangi kangıTürkçede kullanılan, ancak büyük ünlü uyumuna uymayan sözcüklerin çoğu yabancı kökenlidir insan, kalem, adalet, cumhuriyet, televizyon…Türkçedeki eklerin ünlüleri değişkendir -lar,-ler, -lı, -li gibi. Bu ekler eklendikleri sözcüğün son ünlüsüne uyum sağlar. Ünlüleri değişmediği için büyük ünlü uyumuna aykırı kullanımların oluşmasına yol açan beş Türkçe ek vardır -ki, -ken, -leyin, -imtırak, bakarken, sabahleyin, yeşilimtırak, seviyor… sözcüklerindeki uyumsuzluk büyük ünlü uyumuna aykırı eklerden sözcüklerle tek heceli sözcüklerde büyük ünlü uyumu sözcük değerinde olan “de” bağlacı ile “mi” soru edatı büyük ünlü uyumuna göre değişiklik gösteren istisna sözcüklerdir. Bunlar, kendilerinden önceki sözcüklerin son ünlüsüne de da mu ağlıyor?İşler mi yoğun?Örnek Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüklerin hepsi büyük ünlü uyumu kuralına uymaktadır?Çamaşır makinesi yine oğlu askerden geldi çağrı cihazını bana kentten üzülerek B ve C seçeneklerindeki cümlelerde büyük ünlü uyumu kuralına uymayan sözcükler kullanılmıştır. A seçeneğinde “makine”, B seçeneğinde “asker”, C seçeneğindeki cümlede “cihaz” sözcükleri büyük ünlü uyumu kuralına uymuyor. D seçeneğindeki cümlede kullanılan sözcüklerin tümü büyük ünlü uyumu kuralına Ünlü UyumuSözcüklerdeki ünlülerin düzlük-yuvarlaklık, darlık-genişlik yönünden gösterdikleri uyuma küçük ünlü uyumu uyuma göre,a. Düz ünlüleri a-e-ı-i ancak düz ünlüler izler.“Babasından, çiçekçiler” sözcüklerinde düz ünlüleri düz ünlüler izlediği için küçük ünlü uyumuna uygunluk vardır.“Kavuşmak, karpuzcu” sözcüklerinde düz ünlüden a sonra, yuvarlak ünlü u geldiği için küçük ünlü uyumuna uygunluk Yuvarlak ünlülerden o-ö-u-ü sonra ya düz-geniş ünlüler a-e ya da dar-yuvarlak ünlüler u-ü gelir. Yani birinci hecenin dışında “o – ö” ünlüleri bulunmaz, “ı-i” ünlüleriyle yuvarlak ünlüler yan yana bulunmaz.“Ozanlar, kömürcü” sözcüklerinde “o-ö” yuvarlak ünlülerini ya düz-geniş “a” ünlüsü ya da dar-yu- variak “ü” ünlüsü izlediği için bu sözcükler küçük ünlü uyumuna uyar.“Kamyon, motor, ümit” sözcüklerinde küçük ünlü uyumuna uygunluk yoktur. Çünkü ilk iki sözcükte birinci hecenin dışında “o” ünlüsü kullanılmış, üçüncü sözcükte ise “ü” ünlüsü ile “i” ünlüsü yan yana “-ıyor” eki büyük ünlü uyumunda olduğu gibi küçük ünlü uyumuna da uymayan Türkçe bir İlgili Ses OlaylarıTürkçe ve Türkçede kullanılan yabancı kökenli sözcüklerde Türkçenin söyleyiş ve yazım özellikleri yönünden ünlülerle ilgili birtakım ses olayları DüşmesiDilimizdeki bazı sözcükler; çekim, türetme ya da birleştirme sırasında ünlülerinden birini yitirir. Bu ses olayına ünlü düşmesi Ünlü DüşmesiBir sözcük çekim eki aldığında görülen ses Ekboyun -um -» boynumgöğüs -ümüz -» göğsümüzoğul -um -» oğlumkayın -m -» kaynımemir -iniz -» emrinizisim -im -» ismimdışarı -da -» dışardanere -den -» nerdenbağır -imiz -» bağrımızÖNEMLİ NOTyer-yön bildiren sözcüklerin ünlü düşmesi yapılmadan yazılmaları da doğrudur. Dışarıda seni bekliyorumTüretilirken Ünlü Düşmesi Bir sözcük yapım eki aldığında görülen ses Çağır-ılçağrılmakbuyur-ukbuyrukkıvır-ımkıvrımsarı-arsararmaksızı-la »sızlamakoyun-aoynamakBirleşirken Ünlü Düşmesi İki sözcük birleştiğinde görülen ses neiçinniçinneasılnasılcumaertesicumartesikahvealtıkahvaltısütlüaşsütlaçÖNEMLİ NOTEk eylemin idi, imiş ise biçimleri eklenerek yazıldığında ünlü düşmesi görülür. hasta+idi => hastaydı, geliyor + ise => geliyorsa, güzel+imiş=> güzelmişÖNEMLİ NOTTürkçede her ünlü bir hece oluşturur. Bir sözcükte kaç ünlü varsa o sayıda da hece vardır. Ünlülerden birinin düşmesi bir hecenin de eksilmesi anlamına gelir. Bu nedenle “ünlü düşmesi” terimi yerine “hece düşmesi” terimi de TüremesiDilimizdeki bazı sözcüklerde ya türetme ya da pekiştirme sırasında görülen bir ses Ünlü TüremesiSözcükEk az -»-cıkazıcıkbir-cik -»biricikdar-cık -»daracıkgenç -»-cik ->gencecikPekiştirilirken Ünlü TüremesiSözcük Pekiştirme yalnız -> yapayalnız, sağlam -> sapasağlam, gündüz -» güpegündüzÜnlü DaralmasıDüz-geniş “a-e” ünlüleriyle biten eylemler, şimdiki zaman kip eki “-ıyor” la çekimlendiklerinde söz konusu ünlüler daralarak “ı, i, u, ü” ye dönüşür. Bu ses olayına ünlü daralması kanıyor, kana-Şarkı söylüyor, söyle-ÖNEMLİ NOTÜnlü daralması eylemlerde görülür. Bir eylemde daralma olup olmadığını anlamak için söz konusu eylemin “-yor” ekini almadan önceki durumuna şeyi biliyor, bil- Daralma heceli “de-” ve “ye-” eylemlerinde “-yor” eki dışında, “y” kaynaştırma ünsüzünden önce de daralma diyeni tanıyor musun? -> de-Yanımıza yiyecek alalım. ->ye-Gidiyorum diyerek odadan çıktı. ->de-Olumsuzluk eki “-ma -me” yi alan eylemlerde de “-yor” ekinden önce daralma olur. Bizimle ge miyormuş. -» gelme-Bu çocuk hiç gülmüyor. gülme-ÖNEMLİ NOTYukarıda açıklanan durumların dışında ünlü daralması yapmak yazım yanlışıdır.“Nereden başlıyacağımı bilmiyorum.” cümlesinde “başlıyacağımı” sözcüğünün yazımı yanlıştır. Sözcüğün doğru yazımı “başlayacağımı” dır.“İşine gelmiyen şeyleri dinlemiyor.” cümlesinde “gelmiyen” sözcüğünün yazımı yanlıştır. Sözcüğün doğru yazımı “gelmeyen” DeğişmesiTürkçede sadece iki sözcükte görülen bir ses – a => banaSen – a sanaÜnlülerle İlgili Diğer ÖzelliklerTürkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana gelmez. Saat, şiir, şair, saadet… sözcükleri yabancı kökenlidir.• Türkçede uzun ünlü yoktur. Uzun ünlüsü bulunan sözcükler de yabancı kökenlidir. Bu sözcüklerde “g” ve “k” ünsüzlerinden sonra gelen “a” ve “u” uzun ünlüleri “düzeltme A” işaretiyle rüzgâr, kâğıt…Düzeltme A işareti aynı harflerden oluşan, farklı anlamlı sözcükleri ayırt etmek için de sayı – âdet alışkanlıkhala babanın kız kardeşi – hâlâ henüz, şu ana dekÖrnek Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü düşmesine uğramış bir sözcük kullanılmıştır?A Çocuğun karnı ağrıyor Evden çıkarken burun buruna Geçen yıl kalp ameliyatı Dikkat etmeyince topuğuna çivi C ve D seçeneklerindeki cümlelerde ünlü düşmesi görülen sözcük kullanılmamıştır. A seçeneğindeki cümlede “karın” sözcüğü “-ı” iyelik ekini alınca ikinci hecedeki dar ünlü Örnek Sınav Soruları1. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde “ünlü düşmesi” yoktur?A Bu onun tarzı O an sanki beynim Onun gönlünü Su genzine seçeneğinde beyin sözcüğünde, C seçeneğinde gönül sözcüğünde, D seçeneğinde geniz sözcüğünde ses düşmesi vardır. A seçeneğinde ise ses düşmesi Sanki vurmuştu benim alnıma çöllerdeki sam Kumlar üstüne düşmüştü yılan başlı âsâmYukarıdaki dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi vardır?A Ünlü değişimiB Ünlü türemesiC Ünlü daralmasıD Ünlü düşmesiÇözümDizelerdeki alnıma, düşmüştü ve vurmuştu sözcüklerinde ünlü düşmesi Aşağıdakilerin hangisinde yüklem ünlü daralmasına uğramıştır?A Dün geceden beri bu kitapla Savaşta hâlâ binlerce insan Elif Şafak’ın yazılarını Saatin kaç olduğunu B ve C seçeneklerinde ünlü daralması yok-tur. D seçeneğindeki bilmiyorum sözcüğünde -yor kendinden önceki bilme- eyleminde ünlü daralmasına neden olmuştur. Doğru cevap D Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük küçük ünlü uyumuna aykırıdır?A Bir bahar akşamı rastladım Bakır bilezik O, iyi bir Horoz akşama kadar B ve C seçeneklerinde bulunan sözcükler küçük ses uyumuna uyarlar. D seçeneğindeki horoz sözcüğü ise ikinci hecesindeki sesten dolayı küçük ünlü uyumuna “Küçücük yüreği ailesinin ona yaşattığı acıları kaldıramıyor.” cümlesindeki altı çizili sözcükte aşağıdaki ses olaylarından hangisi vardır?A Ünlü düşmesiB Ünlü türemesiC Ünlü değişimiD Ünlü daralmasıÇözümCümledeki kaldıramıyor sözcüğündeki -ma olumsuzluk eki -yor ekinden dolayı daralmıştır. Doğru cevap D Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü düşmesini örnekleyecek bir sözcük kullanılmamıştır?A Onun omzunda ailenin bütün yükü insanları ayrım yapmadan Arkadaşını kalabalığın içinde Çocuk annesinin kucağında B ve C seçeneklerindeki cümlelerde ünlü düşmesini örnekleyecek sözcükler kullanılmıştır. A seçeneğindeki omuz, B seçeneğindeki ayır-, C seçeneğindeki kayıp sözcüklerinin ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşmüştür. D seçeneğindeki cümlede ünlü düşmesini örnekleyecek sözcük Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük ünlü uyumuna aykırı bir ek kullanılmamıştır?A Çocukluk hayallerimi Bence sabahki olayı Dışarı çıkarken üstüne bir şey Eriğin ekşimtırak olanını C ve D seçeneklerindeki cümlelerde büyük ünlü uyumuna aykırı ekler kullanılmıştır. B se-çeneğindeki sabahki sözcüğünde -ki eki; C seçeneğindeki çıkarken sözcüğündeki -ken eki, D seçeneğindeki ekşimtırak sözcüğündeki -imtırak eki büyük ünlü uyumuna aykırıdır. A seçeneğindeki cümlede büyük ünlü uyumuna aykırı ek yoktur. Doğru seçenek A’ Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ünlü daralması kuralı”na aykırı bir kullanım vardır?A Yemeğini yiyenlere çikolata Bizi dinliyen hiç kimse Annesi geç kaldığı için Arkadaşlar bizi bekliyor, C ve D seçeneklerinde ünlü daralmasına aykırı bir kullanım yoktur. B seçeneğindeki cümlede dinliyen sözcüğünün yazımı “ünlü daralması kuralı”na aykırı yazılmıştır. Bu sözcüğün doğru yazımı dinleyen biçiminde olmalıydı. Doğru seçenek B’ Şehre çöken karanlık, Her gece baş ucunda Yalnız korkan çocuğa, Masallar dörtlükte aşağıdaki ses olaylarından hangisi vardır?A Ünlü türemesiB Ünlü daralmasıC Ünlü değişimiD Ünlü düşmesiÇözümÜnlü düşmesi şehre ve yalnız sözcüklerinde vardır. Dörtlükte “ünlü türemesi, ünlü daralması ve ünlü değişimi” yoktur. Doğru seçenek D’ Sarı saçlarını deli gönlümeBağlamışım çözülmüyor Mihriban Yukarıdaki dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangi ikisi vardır?A Ünlü düşmesi – Ünlü daralmasıB Kaynaştırma – Ünlü türemesiC Ünlü daralması – Ünlü türemesiD Ünlü türemesi – Ünlü düşmesiÇözümDizelerde gönlüme sözcüğünde ünlü düşmesi, çözülmüyor sözcüğünde ise ünlü daralması öğrencilerim; 7. Sınıf Ses Bilgisi konu anlatımı şimdilik bu kadar. 7. Sınıf Paragrafta Anlam konusu hakkında tüm yanlış ve varsa eksiklikleri lütfen iletişim formu ile bize bildirin. Bu konu ile ilgili çıkmış soruları da içeren test mi çözmek istiyorsunuz. Neden Türkçeci Mobil Uygulamasını denemiyorsunuz?Türkçeci mobil uygulaması hakkında daha geniş bilgi için buraya tıklayabilirsiniz. Türkçede sözcükler çekimlenirken veya türetilirken, sözcüğe yeni bir ses eklenmesi olayına ses türemesi türemesi, ünlü türemesi veya ünsüz türemesi şeklinde gerçekleşir1. Ünlü TüremesiSözcüğün aslında olmadığı halde, sözcüğe “-cık” ek getirildiğinde ortaya yeni ünlünün çıkmasına ünlü türemesi dar – cık → daracıksözcüğünde “dar” sözcüğünün aslında “a” sesi olmadığı halde, sözcüğe “-cık” eki getirildiğinde arada “a” sesi türemiştir.✦ az – cık → azıcık✦ genç – cik→ gencecik2. Ünsüz TüremesiSözcüğün aslında olmadığı halde sözcüğe ek getirildiğinde ya da sözcüğün başka bir sözcükle birleşmesi sonucunda bir sesin ortaya çıkmasına ünsüz türemesi denir. Ünsüz türemesi çoğu zaman Arapça sözcüklerde görülür. Kimi Arapça sözcüklerin aslında bulunan, ancak sözcük Türkçeye geçerken düşen kimi sesler, daha sonra ortaya af + etmek → affetmek✦ red + etmek → reddetmek✦ zan – ım – ca → zannımcaYukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi sözcük başka bir sözcükle birleştiğinde ya da sözcüğe ek geldiğinde sözcükte bir ses FAZLASISes türemesi konusunda öğrendiklerinizi, içerisinde ses türemesi sorularının da yer aldığı Ses Bilgisi Online Testi ile pekiştirebilirsiniz. Sınıf Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi 32 Farz dosyası, 4. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Sunuları bölümünde 32 farz nelerdir ve açıklamaları?2 32 farzı gösterir misin?3 32 farzı kim belirledi?4 32 farz ve 54 farz Nelerdir?5 32 farzı bilmeyenin nikahı olur mu?6 Farz nedir kaça ayrılır?7 Imanın şartı 6 Nedir?32 farz nelerdir ve açıklamaları?32 farz çok önemlidir ve toplam 6 başlık altında incelenir. 32 farz, dinimizde yapılması gereken en temel farzlardan birisidir. 32 farz; İmanın şartları 6, İslam'ın şartları 5, Namazın farzları 12, Abdestin farzları 4, Guslün farzları 3 ve Teyemmümün farzları 2 olmak üzere toplamda 32 farzdan farzı gösterir misin?1- Yüzü yıkamak. 2-Elleri dirseklere kadar yıkamak. 3-Başın dörtte birini mesh etmek. 4-Ayakları topuklarla birlikte yıkamak….İftitah tekbiri. Kıyam. Kıraat. Rükû Secde. Kade-i 18, 202132 farzı kim belirledi?İbrâhim Hurrem'in 32 Farz Manzûmesi Çankırılı İbrahim Hurrem İslam Dininin temel farzlarını içeren 32 farzını anlattığı manzumesinde sıralama şu şekildedir İslam'ın şartı 5, imanın şartı 6, guslün şartı 3, abdestin şartı 4 ve namazın şartı 12 olup bunun 6'sı içinden 6'sı farz ve 54 farz Nelerdir?54 Farz Nelerdir, Hangileridir?Allahü teâlâyı bir bilip, Onu hiç unutmamak. … Helalinden yiyip vakit namaz nifastan ve cünüplükten rızkına, Allahü teâlânın kefil olduğuna temiz elbise tevekkül ederek farzı bilmeyenin nikahı olur mu?Her Müslümanın dinini doğru bir şekilde yaşayabilmesi için, kendisine lazım olan bilgileri öğrenmesi gerekir. Bununla birlikte 32 farzı bilmek, nikahın sahih olması için gerekli olan şartlardan olmadığından bunları bilemeyenlerin de nikahı nedir kaça ayrılır?Farz iki kısma ayrılır. Bu kısımlar farz-ı ayn ve farz-ı kifâye şeklinde olur. Bununla birlikte farzın, farz-ı kat'î ve farz-ı zannî şeklindeki kısımları da mevcuttur. Farz-ı ayn, mükellef olanlardan her birinin yapması gereken şartı 6 Nedir?İmanın Şartları 6 altı tanedir. Bunlar sırasıyla; Allah'ın Varlığına ve Birliğine İman, Meleklere İman, Allah'ın Kitaplarına İman, Peygamberlere İman, Ahiret Gününe İman ve Kadere İman şeklindedir.

ses bilgisi kaçıncı sınıf konusu